/ Dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

25-10-2013 16:33

Hiện nay, đa số bệnh nhân ung thư chỉ tập trung vào điều trị mà chưa chú trọng đến chế độ dinh dưỡng để nâng cao thể trạng. Mỗi năm, nước ta có khoảng 150.000 bệnh nhân chết vì ung thư, trong đó 80% bị sụt cân, 30% chết vì suy kiệt trước khi qua đời do khối u.
Ở Việt Nam hiện nay, rất nhiều bệnh nhân ung thư không được chăm sóc dinh dưỡng đúng trong suốt thời gian trị bệnh nên đã dẫn đến tình trạng sụt cân, suy dinh dưỡng và suy kiệt trầm trọng hơn. Trong khi đó, nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng chỉ cần sụt 5% cân nặng đã rút ngắn 1/3 thời gian sống của bệnh nhân.
Ung thư và điều trị ung thư có thể gây nên những tác động bất lợi có liên quan đến dinh dưỡng đối với cơ thể bệnh nhân. Theo thống kê, con số 30% BNUT chết vì suy kiệt cơ thể trước khi chết vì khối ung thư đã phần nào cho thấy tác động xấu của tình trạng sút cân, suy kiệt. Dinh dưỡng lúc này có tác dụng nâng đỡ để người bệnh có đủ sức theo được hết các liệu pháp điều trị nặng nề.
Chế độ ăn là một phần quan trọng trong điều trị ung thư. Ăn đúng trước, trong và sau khi điều trị có thể giúp cho bệnh nhân giảm thiểu được những bất lợi do các tác dụng phụ nói trên mang lại và giúp bệnh nhân có cảm giác sống khỏe hơn. Để đảm bảo dinh dưỡng hợp lý, người bệnh cần phải ăn uống đầy đủ thực phẩm đảm bảo đủ các nhóm chất: đạm - bột đường - béo - vitamin, khoáng chất - nước.
Trong quá trình điều trị và cũng tự bản thân của căn bệnh có thể gây nên tình trạng chán ăn, khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cơ thể suy giảm dẫn đến suy dinh dưỡng. Một chế độ ăn cao năng lượng, hàm lượng đạm cao hợp lý có thể điều chỉnh và ngăn ngừa được chứng suy mòn. Ăn quá ít đạm, quá ít năng lượng là một vấn đề rất thường gặp ở các bệnh nhân ung thư. Tuy nhiên, có nhiều loại thực phẩm nhiều axit no và thực phẩm có chứa nấm mốc cũng sẽ gây cho các tế bào ung thư phát triển nhanh hơn.
Các chuyên gia dinh dưỡng cho biết rau là một trong những thực phẩm có thể đề phòng và ngăn ngừa ung thư một cách hữu hiệu. Một thói quen ăn uống tốt, có thể giúp cho bệnh nhân giảm thiểu được nhiều bất lợi do quá trình điều trị ung thư cũng như chính bản thân căn bệnh mang lại.
Có một số loại dưỡng chất cần đảm bảo trong bữa ăn hàng ngày đối với bệnh nhân ung thư
Đạm: Thịt cung cấp cho cơ thể các loại acid amin thiết yếu. Để đảm bảo cung cấp đủ các loại acid amin cần ăn đa dạng các loại thực phẩm, khẩu phần ăn phải cân đối giữa protein động vật và thực vật. Các loại thịt màu trắng như thịt gia cầm sẽ có lợi hơn cho sức khoẻ. Cơ thể cũng cần bổ sung thêm các nguồn sắt, kẽm...từ các loại thịt có màu đỏ như thịt lợn nạc, thịt bò... Các loại tôm, cua, cá, nhuyễn thể và hải sản cũng là nguồn cung cấp các acid amin và vi chất dinh dưỡng quý giá cho cơ thể.
Tinh bột: Nên chọn các loại ngũ cốc nguyên hạt (gạo, ngô, lúa mì, hạt lúa mạch), các loại củ (khoai tây, khoai lang, khoai sọ, sắn...). Tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn chứa đường đơn, gây nhiều tác hại cho cơ thể, đồng thời các chất phụ gia cho thêm vào thực phẩm trong quá trình chế biến và bảo quản cũng là một trong những nhân tố góp phần làm tăng tỉ lệ bệnh ung thư.
Chất béo (Lipid): Là chất cho giá trị năng lượng cao, giúp hình thành cấu trúc tế bào cơ thể. Do đó trong khẩu phần ăn hàng ngày cần phải có một hàm lượng lipid nhất định, trong đó hàm lượng acid béo không no không quá 50% tổng năng lượng.
Rau quả: Chọn các loại quả tươi sạch, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo quản trong điều kiện lạnh, hạn chế làm mất các vitamin trong quá trình chế biến cũng như sơ chế, bảo quản. Rau quả rất có lợi cho sức khoẻ do cung cấp các loại vitamin.

Ưu điểm của việc ăn nhiều rau quả
Khi ăn một trái cam, cơ thể được bổ sung nước với các chất bổ dưỡng như vitamin C, đường glucô cùng với chất xơ. Đường cung cấp từ cam sẽ được hấp thu chậm, giúp cho lượng insulin trong cơ thể được tiết ra từ từ để giữ nồng độ glucô trong máu được ổn định, khiến con người khoan khoái hơn.
Riêng chất xơ từ trái cây (mà không có trong nước quả ép) sẽ góp phần điều hòa các chất hydrocacbon và sự tiêu hóa của đường ruột. Chất xơ đóng vai trò quan trọng trong việc:
Chống táo bón: Chất xơ không bị các men tiêu hóa phân hủy sẽ hấp thu nước làm mềm phân, kích thích thành ruột, tăng nhu động ruột làm phân được tống ra ngoài dễ dàng, đóng vai trò chống táo bón bằng phương pháp cơ học.
Giảm bệnh sỏi mật: Chất xơ góp phần loại bỏ các axít mật đi qua ruột, tránh hình thành sỏi mật, đồng thời giữ lại muối mật, buộc cơ thể phải sản xuất muối mật bằng cách sử dụng lượng cholesterol trong máu, từ đó hạn chế tình trạng tăng cholesterol trong máu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Giảm béo phì: Nhờ lưu giữ được chất bổ trong quá trình tiêu hóa và giải phóng từ từ, từ đó tránh việc hấp thu quá nhanh các chất dinh dưỡng để cơ thể dư thừa phải biến thành mỡ dự trữ ở các mô mỡ gây nên tình trạng béo phì.
Ưu điểm của việc uống nước ép rau quả
Việc uống nước ép rau quả giúp cơ thể hấp thu nhanh hơn, đáp ứng nhanh chóng nhu cầu bổ sung chất bổ dưỡng. Nước ép từ các loại hoa quả chọn theo nhu cầu luôn tốt hơn các loại nước đóng hộp có gaz hoặc không gaz.
Các loại nước trái cây vô chai, đóng hộp phần lớn chứa rất ít tinh chất của trái cây mà thường chỉ có nước, chất ngọt, hương liệu trái cây, chất màu và chất bảo quản. Vì thế, nên tự ép lấy nước trái cây dùng trong gia đình.
Tóm lại, việc ăn trái cây tươi có lợi lâu dài cho sức khỏe, tránh bị các bệnh quen được gọi là "bệnh nhà giàu" như béo phì, cholesterol cao, xơ vữa động mạch, ung thư ruột kết... Còn khi cần được cung cấp nhanh cho nhu cầu cơ thể thì nước rau quả ép là cách rất tốt.

Dinh dưỡng cho người bệnh ung thư

Việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý trước, trong và sau quá trình điều trị cho bệnh nhân ung thư đều nhằm đến mục tiêu là tăng cường thể lực cho bệnh nhân. Ăn đúng trước, trong và sau khi điều trị sẽ giúp cho bệnh nhân giảm thiểu được những bất lợi do các tác dụng phụ của phương pháp điều trị và giúp bệnh nhân sống khoẻ hơn.

Dinh dưỡng sai gây hậu quả nghiêm trọng

Hiện nay vẫn tồn tại một số quan niệm sai về dinh dưỡng cho người bệnh ung thư. Có người cho rằng bị bệnh ung thư thì nên nhịn ăn hay chỉ nên ăn gạo lứt muối vừng để cơ thể gầy ốm, không nuôi dưỡng khối u nhằm làm khối u teo dần hay người bệnh ung thư nên ăn uống như người bình thường hoặc chỉ nên bồi dưỡng trong giai đoạn điều trị xạ trị, truyền hoá chất..., sau giai đoạn điều trị thì không cần nữa. Những quan niệm này gây ảnh hưởng xấu đến tình trạng người bệnh, làm cho người bệnh bị suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến quá trình điều trị, thậm chí có thể gây tử vong.

Ăn ít sẽ gây suy dinh dưỡng nhưng nếu ăn nhiều thực phẩm không đúng cũng gây hậu quả nghiêm trọng. Quan niệm sau khi xạ trị phải ăn thịt chó vì trong thịt chó có nhiều chất đạm là không đúng vì thịt chó theo Đông y có tính nóng, khi ăn vào không tốt cho sức khoẻ của bệnh nhân ung thư, gây nên tình trạng táo bón nặng nề... Các cách chế biến như nướng, hun khói, rán, tẩm ướp đường vào thịt khi chế biến không nên sử dụng cho người bệnh ung thư. Hạn chế ăn thịt, nhất là thịt màu đỏ (thịt trâu, bò, ngựa...), thịt nguội và đồ hộp, thực phẩm bị nấm mốc, khoai tây đã mọc mầm...

Dinh dưỡng đúng, hiệu quả điều trị cao

Người bệnh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị về chế độ ăn uống vì điều này phụ thuộc vào loại ung thư, giai đoạn của bệnh, phác đồ điều trị và thể trạng của người bệnh. Tuy nhiên, nguyên tắc chung là chọn thực phẩm dễ tiêu, hợp khẩu vị, chia nhỏ và ăn thành nhiều bữa nhằm bảo đảm cung cấp đủ năng lượng và chất dinh dưỡng cho cơ thể để duy trì được cân nặng và khối cơ bắp. Do khả năng tiêu hóa và hấp thu cao hơn vào ban ngày, nên cần tăng lượng ăn vào buổi sáng và trưa, hơn là vào buổi tối. Theo các chuyên gia, để đảm bảo dinh dưỡng hợp lý, người bệnh cần phải ăn uống đầy đủ thực phẩm đảm bảo các nhóm chất: đạm - bột đường - béo - vitamin, khoáng chất - nước. Một chế độ ăn đúng, đầy đủ chất đạm, uống nhiều nước và vận động, tập thể dục thể thao... sẽ giúp cơ thể đủ chất dinh dưỡng và sức khoẻ để chống lại ung thư chứ không phải là "cung cấp thêm chất đạm cho khối u" như nhiều người vẫn lầm tưởng.

Nên ăn nhiều bữa trong ngày (5-6 bữa), tránh những thức ăn có nhiều chất béo như các món rán, xào, những thức ăn sinh hơi như đậu, bắp cải, dưa hấu, mít hoặc những thức uống có gas. Uống đủ nước, khoảng 8 ly nước trong ngày (ly loại 250ml). Khi chế biến thực phẩm, nên sử dụng phương pháp luộc, hấp nhỏ lửa. Sau giai đoạn điều trị, người bệnh vẫn cần được tiếp tục bồi dưỡng để phục hồi sức khỏe, cải thiện chức năng miễn dịch, ổn định cân nặng... Tăng cường ăn các loại thực phẩm giàu vitamin và muối khoáng như trái cây, sinh tố. Khi cơ thể đã hồi phục cần tránh bị thừa cân để phòng bệnh tái phát. Trong đó, tập luyện cơ thể là quan trọng như đi bộ, đạp xe..., trung bình 45 phút/lần, 3 lần/tuần